De waarheid over vampiers
Geloof in vampiers is duizenden jaren oud
Als je niet gelooft in bovennatuurlijke wezens, dan getuigt dat van een flinke dosis verstand. Maar als mythes en legendes eeuwenlang vrijwel ongewijzigd worden verteld, dan bevatten ze vaak een kern van waarheid.
In de oudheid geloofden de Romeinen in strigoi, onrustige zielen die de levenskracht van mensen roofden door hun bloed te drinken.
In de middeleeuwen waren de Grieken bang voor vrykolakas, uit de dood opgestane monsters.
En de Slavische volkeren vreesden opiri, mensen die na hun dood veranderden in bloeddorstige wezens.
Al deze bovennatuurlijke monsters werden beschreven als gewelddadige wangedrochten met opgeblazen gezichten, een onnatuurlijke rode gelaatskleur en rottende ledematen.
Waarschijnlijk werd de angst voor levende doden gedeeltelijk verklaard door een gebrek aan kennis. Onze voorouders misten de biologische kennis die nodig is om te begrijpen wat er met een dood lichaam gebeurt.
Als iemand overlijdt en het lichaam niet gekoeld, verbrand of gebalsemd wordt, ondergaat het lichaam diverse veranderingen die voor een gruwelijke transformatie kunnen zorgen.
Omdat het vlees van een overleden persoon door uitdroging krimpt, lijkt het erop dat het haar en de vingernagels na de dood doorgroeien. Hierdoor kan het idee ontstaan dat een ontzield lichaam nog steeds over levenskracht beschikt.
Vijf minuten na het overlijden begint het ontbindingsproces. Een dood lichaam kan geen afvalstoffen meer afvoeren en hierdoor neemt de interne zuurtegraad toe.
Door de hoge zuurtegraad barsten de celmembranen en komen er enzymen vrij die de cellen afbreken. De afgebroken cellen zijn vervolgens voedsel voor bacteriën die zich ongestoord kunnen vermenigvuldigen omdat het immuunsysteem niet meer werkt.
Het ontbindingsproces start in de maag omdat zich daar de meeste bacteriën bevinden en verspreid zich daarna naar de rest van het lichaam. Er wordt tijdens dit proces veel gas geproduceerd en na enkele dagen kan het lichaam hierdoor opzwellen. De ogen worden dan uit de oogkassen geduwd en de tong wordt uit de mond geperst.
Het zou tot 1889 duren voordat men begreep dat de ontbinding van een lichaam door enzymen en micro-organismen wordt veroorzaakt.
En bij gebrek aan een wetenschappelijke verklaring was het gemakkelijk om in een bovennatuurlijke reden voor het afschrikwekkende uiterlijk van overleden personen te geloven.
Moederkoorn vergiftiging
Maar sommige historici hebben een andere verklaring voor het ontstaan van de vampiermythe. Deze geschiedkundigen vermoeden dat het geloof in vampiers, weerwolven en hekserij veroorzaakt werd door het eten van met moederkoorn besmet voedsel.
Moederkoorn is een zwarte schimmel die rogge en tarwe aantast en de giftige stof ergotamine produceert. In ernstige gevallen worden sommige graankorrels geheel vervangen door de schimmel.
In de oudheid en in de middeleeuwen was met moederkoorn besmet graan een groot probleem. Chemisch gezien vertoont ergotamine overeenkomsten met de synthetische drug LSD. En net als LSD veroorzaakt ergotamine waanbeelden en hallucinaties.
In kleine hoeveelheden werd moederkoorn gebruikt om weeën op te wekken en soms werd de schimmel zelfs recreatief gebruikt. Maar een onbedoelde ergotamine-vergiftiging kan bijzonder vervelende gevolgen hebben.
Een grote dosis ergotamine maakt iemand ernstig ziek en kan zelfs dodelijk zijn. De uiterlijke symptomen van een ergotamine-vergiftiging zijn een onnatuurlijke rode gelaatskleur, een opgeblazen gezicht en donkere vingertoppen.
Iemand die vergiftigd is door het eten van met moederkoorn besmet graan voldoet dus exact aan de beschrijving van een strigoi, een vrykolakas of een opiri.
Tijdens een natte zomer kwamen ergotamine-vergiftigingen vaak voor. En omdat graan meestal centraal werd gemalen, werden soms hele dorpen vergiftigd. Een dergelijke ramp kon tot massahysterie leiden waarbij een volledige gemeenschap in bovennatuurlijke monsters gingen geloven.
Bovendien weten we dat sommige mensen door het innemen van ergotamine geloofden dat ze over bovennatuurlijke gaven beschikten. Ze dachten bijvoorbeeld dat ze in een dier konden veranderen of konden vliegen.
En uiteraard maakten ernstige hallucinaties het ook gemakkelijker om te geloven dat andere mensen in het geheim heksen, weerwolven of vampiers waren.
Gelukkig hoeven we ons tegenwoordig geen zorgen meer te maken over ergotamine. De laatste grootschalige vergiftiging met deze stof vond meer dan een halve eeuw geleden plaats.
